Powrót. Ojcowie, synowie i kraj między nimi. Hisham Matar

Czy można przyzwyczaić się do życia, w którym tęsknota jest jednym z dominujących uczuć? Jak odzyskać historię ojca i pogodzić się z faktem, że straciło się go na zawsze? „Powrót. Ojcowie, synowie i kraj między nimi.” to książka o ojczyźnie, sztuce i stracie ale przede wszystkim to elegia, napisana przez syna dla ojca.

Po 33 latach Hisham Matar wraca do Libii, z której jako ośmioletni chłopiec wyjechał. Ojciec Hishama – Dżaballah, był jednym z największych wrogów reżimu Kaddafiego. Rodzina Matarów znalazła schronienie w Egipcie, skąd Dżabullah nieprzerwanie organizował działanie partyzanckie. W 1990 r. rząd egipski przekazał go w ręce Kaddafiego. Został osadzony w Abu Salim, najcięższym libijskim więzieniu. Był jednym z najgorzej traktowanych więźniów politycznych w ówczesnej Libii. Kiedy w 2011 r. upada reżim Kaddafiego, a Abu Salim zostaje wyzwolone nie ma już w nim ojca Hishama. Nikt nie potrafi lub nie chce powiedzieć co stało się z nim stało. Chociaż odpowiedź wydaje się oczywista cała rodzina chce wierzyć, że odnajdzie ukochanego i podziwianego – męża, ojca, brata, przyjaciela.

Hisham wracając do Libii przyjeżdża do utraconego domu. Mimo, że wyjechał jako dziecko, a większość życia spędził poza rodzinnym krajem, Libia nie pozwalała o sobie zapomnieć. Była jak prześladowczyni stale rozdrapująca niezabliźnione rany. Autor czekał na możliwość powrotu, aby znów być blisko rodziny oraz dowiedzieć się co stało się z jego ojcem. Chcąc poznać prawdę o Dżabullahu przeprowadzi kilka bardzo trudnych rozmów, m.in. z synem Kaddafiego. „Powrót (…)” to smutny obraz kraju zgnębionego reżimem i ludzi, którzy potrzebowali bohaterów. To również historia o sile sztuki, a konkretnie literatury.

Największą wartością tej książki jest wzruszenie, które wywołuje rodzinna historia Matarów. Przyjazd do Libii jest próbą pożegnania się z ojcem-legendą. Hisham musi przeżyć odkładaną przez lata żałobę, aby żyć dalej i pielęgnować rodzinne wartości. Jest to również historia heroicznej walki z reżimem, której konsekwencje odczuli wszyscy członkowie rodziny. Książka napisana jest oszczędnym językiem. Językiem szacunku, pięknych metafor i głębokich emocji. Jest też lekcją przekuwania bezsilności w pokorę.

Bez wątpienia jest to niezwykle osobista historia. Mówi o trudnych uczuciach, tragicznym przebiegu Arabskiej Wiosny. Dotyka niejednoznacznego tematu bohaterstwa i honoru. Jest cenną historią o ojczyźnie, która dzieli i łączy.

PS
Hisham Matar w 2017 r. dostał Nagrodę Pulitzera w dziedzinie biografii i autobiografii za „Powrót. Ojcowie, synowie i kraj między nimi.”